De algemene principes, veelgestelde vragen en hun antwoorden en wetgeving met betrekking tot oliecrisisbeheer.
Bij een aardoliecrisis is het aanbod aan ruwe aardolie of aardolieproducten verstoord waardoor de distributie naar eindgebruikers in het gedrang komt.
Voorspellen hoelang een oliecrises duurt is geen gemakkelijke taak. Hoe lang een aardoliecrisis aanhoudt, is afhankelijk van de oorzaak en de aangebrachte oplossingen.
De aanleiding voor een internationale aardoliecrisis kan heel divers van aard zijn:
Daarnaast kunnen nationale of lokale situaties (bijvoorbeeld sociale onrust, de lage waterstand van cruciale rivieren, een ongeval in een belangrijke raffinaderij) de bevoorrading lokaal bemoeilijken.
Om de gevolgen van een aardoliecrisis (zoals in de jaren 70) te beperken, richtte de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) het Internationaal Energieagentschap (IEA) op
De regeringen van de meeste OESO-lidstaten hebben het Internationaal Energieprogrammaaangenomen. De aangesloten lidstaten (dertig landen op heden): De aangesloten lidstaten (dertig landen op heden):
Naast dit programma van het IEA heeft de Europese Unie (EU) een vergelijkbare regelgeving uitgewerkt om de bevoorradingszekerheid in de lidstaten van de Europese Unie te garanderen. Voor de landen die lid zijn van beide organisaties, zoals België, zijn dus beide reglementeringen van toepassing.
Het IEA en de EU evalueren het crisisbeleid van de lidstaten regelmatig.
ASEVA (Agence de Stockage Energétique – EnergieVoorradenAgentschap) beheert de Belgische veiligheidsvoorraden. ASEVA geeft de voorraden vrij bij een internationale of nationale aardoliecrisis om de impact van de crisis op de maatschappij te beperken.
Als lid van zowel het Internationaal Energieagentschap (IEA) als de Europese Unie (EU) beschikt België over veiligheidsvoorraden om te voldoen aan de verplichtingen van beide internationale instanties. De Belgische veiligheidsvoorraden kunnen ingezet worden
De veiligheidsvoorradenvoorraden komen minstens overeen met 90 dagen netto invoer van aardolie.
De minimale hoeveelheid aan veiligheidsvoorraden die een land moet aanhouden, zoals vastgelegd door het Internationaal Energieagentschap en de Europese Unie bedraagt het equivalent van 90 dagen van de netto-invoer aan aardolie in het voorgaande jaar. Landen kunnen beslissen om meer veiligheidsvoorraden aan te houden.
België voldoet aan deze 90-dagen-verplichting Het volume varieert evenwel jaarlijks. Komt grosso modo neer op 3,5 miljoen ton ruwe aardolie-equivalent.
De veiligheidsvoorraden bestaan uit ruwe aardolie en geraffineerde producten (zoals bijvoorbeeld diesel).
Lidstaten kunnen het beheer van hun veiligheidsvoorraden toevertrouwen aan aardoliebedrijven die op hun markt actief zijn en/of hen toevertrouwen aan een speciaal daartoe opgericht agentschap, zoals in België gebeurt.
Voor het beheer van de veiligheidsvoorraden voorzien het Internationaal Energieagentschap (IEA) en de Europese Unie twee systemen:
In België worden de veiligheidsvoorraden beheerd doorASEVA, een naamloze vennootschap van publiek recht.
Dit beheer houdt onder meer in:
deskundig advies verlenen aan de bevoegde autoriteiten bij het bepalen van een doeltreffende en efficiënte opslagstrategie. ASEVA werkt samen met de Algemene Directie Energie van de FOD Economie, onder meer voor het uitwerken en actueel houden van het nationale aardoliecrisisbeleid en de rapportering naar internationale instanties. ASEVA heeft nauwe banden met soortgelijke agentschappen in andere IEA-landen.
ASEVA is een naamloze vennootschap die in januari 2006 werd opgericht als APETRA (Petroleum Agentschap) en door de Belgische wet van 21st december 2023 werd omgedoopt tot ASEVA. De Belgische federale overheid is haar enige aandeelhouder.
De activiteiten van ASEVA worden gefinancierd door een bijdrage op de volumes motor- en verwarmingsbrandstoffen (benzine, diesel, gasolie-verwarming, lamppetroleum, jet fuel en zware stookolie) die in België worden verkocht.
De FOD Economie berekent de bijdrage driemaandelijks en houdt daarbij rekening met de verschillende kostenelementen. De bijdrage fluctueert meer bepaald in functie van de internationale aardolieprijs en de rentevoet.
De Belgische veiligheidsvoorraden liggen in België en in de buurlanden. Voor de voorraden die in het buitenland liggen, zijn er afspraken met de overheden van de betrokken landen over de controle, rapportering en repatriëring in geval van een aardoliecrisis.
Sinds de oprichting van het Internationaal Energieagentschap zijn de veiligheidsvoorraden vier keer ingezet in een internationaal gecoördineerde actie:
Nationaal hebben onder meer Hongarije, Duitsland en Frankrijk de veiligheidsvoorraden aangesproken voor hun lokale markt. Dit na problemen met een aardoliepijpleiding, lage rivierstanden of sociale onrust.
Als internationaal een tekort aan aardolie dreigt, beslist de Governing Board van het Internationaal Energieagentschap (IEA) of er al dan niet sprake is van een aardoliecrisis. Daarnaast analyseert ze of een gecoördineerde actie nodig is en bepaalt de omvang, aard en duurtijd van een dergelijke actie. Wanneer tot een collectieve actie wordt overgegaan, levert ook België zijn bijdrage daaraan.
Als de Europese bevoorrading van aardolieproducten in het gedrang dreigt te komen, kan ook de Europese Unie (EU) een aardoliecrisis uitroepen. Gezien de meeste lidstaten van de EU ook lid zijn van het IEA, zal de EU slechts bij hoogste uitzondering een unilaterale actie lanceren. Gewoonlijk volgt de EU de beslissing van het IEA. Beide instellingen werken nauw samen en de EU verdedigt het standpunt van de EU-lidstaten die geen lid zijn van het IEA.
Bij nationale of lokale aanbod- of distributieproblemen beslissen de nationale overheden of het om een aardoliecrisis gaat. In België beslist de Minister van Energie of een overheidsinterventie nodig is en bepaalt hij de verdere praktische modaliteiten.
Ja. Andere lidstaten van het Internationaal Energieagentschap en de Europese Unie kunnen hun veiligheidsvoorraden inzetten om België te helpen. Het omgekeerde geldt ook. Beide instellingen zijn gebaseerd op het idee van internationale solidariteit.
Wanneer er zich ergens ter wereld een gebeurtenis voordoet die een effect kan hebben op het aardolieaanbod op de mondiale oliemarkten of de oliemarkten van de lidstaten van het Internationaal Energieagentschap (IEA), komt het secretariaat van het IEA in een fase van waakzaamheid. Het volgt de gebeurtenissen van nabij op; evalueert de mogelijke impact ervan op het aanbod, houdt rekening met de situatie op de aardoliemarkten en voorraadniveaus van dat moment. Het IEA-secretariaat deelt die informatie met de lidstaten. Wanneer het event effectief tot een verstoring van het aardolieaanbod leidt, kan de Governing Board van het IEA beslissen om tot een collectieve actie over te gaan. De Europese Commissie vervult in dit proces de functie van tussenpersoon tussen het IEA en de EU-lidstaten die geen lid zijn van het IEA.
Op Belgisch niveau volgt het Nationaal Oliebureau (NOB) de marktsituatie en eventuele verstoringen op. Het NOB heeft zicht op de beschikbare commerciële en veiligheidsvoorraden, de aardolieoperatoren en hun infrastructuur.
Bij een dreigende aardoliecrisis adviseert het NOB de minister van Energie over het al dan niet inzetten van de veiligheidsvoorraden, evenals over de manier waarop deze voorraden op de markt komen, de hoeveelheid en de interventieperiode. De minister neemt op basis van dit advies een beslissing.
ASEVA, de beheerder van de veiligheidsvoorraden in ons land, beschikt over voorraden ruwe aardolie en afgewerkte aardolieproducten. In mindere mate heeft ze aankooprechten op de voorraden van de aardolie-industrie (ook “tickets” genoemd).
De ASEVA-veiligheidsvoorraden zijn opgeslagen in België of dicht bij de Belgische grens. Doorgaans zijn de voorraden in bulk vervoerbaar.
Ter voorbereiding op een eventuele aardoliecrisis heeft ASEVA voorwaarden opgesteld voor de verkoop van haar veiligheidsvoorraden. Daarnaast heeft ze met haar potentiële kopers afspraken gemaakt en de logistieke keten geoptimaliseerd.
ASEVA beschikt niet over eigen logistieke middelen. In geval van aardoliecrisis verkoopt het agentschap de aardolieproducten uit zijn veiligheidsvoorraden aan de marktoperatoren, die verder voor de distributie zorgen zoals ze dat in normale marktomstandigheden doen. ASEVA verkoopt hun dus de hoeveelheid die nodig is om de bevoorrading te verzekeren, in functie van de strategische beslissingen die daarover door de minister werden genomen.
ASEVA verkoopt haar veiligheidsvoorraden aan de marktprijzen die op het moment van de aardoliecrisis gangbaar zijn. Ze worden verkocht aan de operatoren die in normale omstandigheden het grootste deel van de aardoliemarkt bevoorraden.
Veiligheidsvoorraden kunnen noch internationaal noch nationaal ingezet worden om louter hoge aardolieprijzen tegen te gaan.
De aardolieoperatoren hebben de wettelijke verplichting om hun lopende contracten (onderlinge aan- of verkoop, transport, distributie naar eindgebruikers) te respecteren. Door de veiligheidsvoorraden in te zetten moet de bevoorrading zo goed mogelijk gegarandeerd zijn.
